Του Δ. Κ. Χαλκιώτη*
Αναμφίβολα, η μεγαλύτερη παθογένεια του ελληνικού σχολείου σήμερα είναι η αδυναμία των μαθητών να χρησιμοποιήσουν τη σχολική γνώση για να ερμηνεύσουν τη φυσική και κοινωνική πραγματικότητα. Αντίστροφα, αδυνατούν να μετασχηματίσουν τις καθημερινές τους εμπειρίες και να τις εκφράσουν με όρους σχολικής γνώσης. Φαίνεται ότι οι μαθητές «μαθαίνουν» τη σχολική γνώση, αρκετοί την «αναπαράγουν» με επιτυχία στις εξετάσεις, αλλά δεν την «κατανοούν», δεν την εμπεδώνουν, καθώς δεν μπορούν να συσχετίσουν αυτά που μαθαίνουν στα επιμέρους μαθήματα με αυτά που έχουν μάθει σε άλλα μαθήματα, αλλά ούτε και να τα χρησιμοποιήσουν προκειμένου να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Βιώνουμε δηλαδή το φαινόμενο της εκπαίδευσης της αμάθειας όπως το χαρακτήρισε ο Ζαν Κλόντ Μισεά.
Βασική αιτία του φαινομένου είναι ότι οι μαθητές «μαθαίνουν»τη σχολική γνώση με μια τυποποιημένη διδασκαλία, η οποία όμως είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα και τους μηχανισμούς παραγωγής της γνώσης. Οι ερευνητικές εργασίες, το πείραμα, η μελέτη των κοινωνικών φαινομένων με επισκέψεις σε χώρους έξω από το σχολείο, παρά τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, παραμένουν βασικά ζητούμενα. Απαράδεκτος και αναχρονιστικός είναι και ο εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός του σχολείου (Λύκειο). Κυριαρχεί η απομνημόνευση της έτοιμης και αποσπασματικής γνώσης. Γι’ αυτό και οι μαθητές δεν «κατανοούν» και δεν έχουν κριτική ικανότητα, καθώς κατανόηση και κρίση σημαίνουν εξακρίβωση των σχέσεων του επιμέρους με το σύνολο.
Προτάσεις για ένα καλύτερο σχολείο
- Εκστρατεία επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών
- Έμφαση σε διαδικασία και περιεχόμενο που προάγει την κριτική και δημιουργική σκέψη.
- Αναβάθμιση της συνεργασίας σχολείου – γονέων – τοπικής κοινωνίας.
- Ορισμός υποχρεωτικής και συγκεκριμένης ύλης, για κάθε μάθημα
Το σχολείο είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα όχι εξεταστικό κέντρο
Πρέπει πρώτα και πάνω απ’ όλα να επαναπροσδιορισθεί ο ρόλος του σχολείου ως ενός ιδρύματος όπου η γνώση μεταδίδεται μέσω της διδασκαλίας από γνώστες διδάσκοντες προς “ευήκοους” μαθητές, που θα πρέπει, δηλαδή, να έχουν πεισθεί (μέσα από αυτό το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα) ότι προσέρχονται εκεί για την κτήση της βέλτιστης ποσότητας γνώσης.
